overweging op zondag 9 juli 2023             PG De Open Hof ~ Oud-Beijerland

overstapdienst / gezinsdienst

uit de Bijbel in Gewone Taal: Jozua moet sterk en dapper zijn (Jozua 1: 1-9)

lied: ‘k Stel mijn vertrouwen op de Heer mijn God

overdenking: Je bent moediger dan je gelooft, sterker dan je lijkt en slimmer dan je denkt

Wie van jullie stuurt wel eens kaarten?

En dan bedoel ik niet een verjaardagskaart

of een kaart voor een feestje

maar een kaart voor iemand die ziek is

of voor iemand die het moeilijk heeft.

…

Wat schrijf je daar op, op zo’n kaart?

Van harte beterschap? Iets anders…

Je zoekt naar woorden die iets zeggen.

Woorden die troost geven, of goede moed.

Woorden die iets zeggen over God. En wat Die betekenen kan.

Je schrijft in ieder geval niet zomaar wat.

Je hoopt dat degene die de kaart krijgt

en jouw woorden leest en er verder mee kan.

Dat hij misschien een beetje minder verdrietig is,

dat zij zich minder bang of alleen voelt of minder onzeker.

Wees sterk en dapper.

Die woorden krijgt Jozua mee. Wel drie keer.

Zo belangrijk is het dat hij die woorden hoort,

dat ze tot hem doordringen. Wees sterk en dapper, Jozua.

Makkelijker gezegd dan gedaan!

Jozua heeft de taak gekregen om het volk Israël leiding te geven.

Mozes is er niet meer.

En wat was dat een geweldige leider.

Iedereen vertrouwde op Mozes.

In de woestijn, bij honger en dorst,

bij ruzie of moeilijkheden, wist Mozes raad.

Nu hij dood is, wordt hij gemist.

Of Jozua net zo’n goede leider wordt als Mozes

is nog maar de vraag.

Het is allemaal nieuw voor hem.

Ook wat er voor hem ligt is nieuw.

Beloofd land. Een goede plek om te wonen.

Maar hoe het er zal zijn, dat weet niemand.

Makkelijk zal het niet worden, dat weet Jozua al wel.

Misschien kunnen we ons een beetje voorstellen

hoe Jozua zich voelt.

Hij moet de overstap maken van wat voorbij is

naar wat er nog komen moet.

Wees sterk en dapper. Drie keer.

Maar ook drie keer: Ik ben bij je.

God staat achter Jozua. Hij gaat naast Jozua. Hij is erbij.

God vertelt Jozua dat hij het land zal binnentrekken;

hij zal het veroveren.

Maar God geeft Jozua geen advies hoe hij moet vechten.

Hij geeft hem het advies om op God en op zijn Woord te vertrouwen.

Sterk en dapper zijn heeft niet te maken

met spierballen of krachtpatserij.

Het gaat niet over vechten maar over de wet van God.

Houd die altijd bij je. Je mag het boek nooit wegleggen.

Maar je moet aandachtig bestuderen wat er in staat,

dag en nacht.

Dat is een zware klus. Letterlijk! Wat een dik boek.

Wat zou het belangrijkste zijn wat we eruit kunnen halen

om mee te nemen?

Wat kan ik meenemen zonder me eraan te vertillen.

…..

Wat Jozua leert, en wat wij mogen leren, is:

het hangt niet allemaal van jou af.

De toekomst wordt jou ook gegéven.

Als je dicht bij God blijft, blijft God ook dicht bij jou.

Welke overstap je ook gaat maken.

Van de basisschool naar het voortgezet onderwijs.

Van de ene naar de andere baan.

Van gezond zijn naar ziek zijn.

Van jong zijn naar ouder zijn.

Als dat je onzeker maakt, of bang, of alleen

hoor dan wat God tegen Jozua zei: Wees sterk en dapper.

En vergeet niet: Ik ben erbij.

Het is eigenlijk hetzelfde als wat Jezus ons leert.

Hij is een naamgenoot van Jozua.

Jezus is Jozua in het Grieks. Het betekent allebei: God redt.

Jezus wil ons leiden, de weg wijzen, zonder angst of onzekerheid.

Zelfs niet voor de dood.

Laat Christus’ woorden in je wonen, zegt Paulus.

Draag ze altijd bij je.

Welke woorden van Jezus woont er in jou?

Wat draag jij bij je wat jou sterk en dapper maakt?

Welk woord geeft draagkracht, veerkracht?

....

Vader,

leer ons de weg van uw woord.

Help ons te begrijpen wat Jezus heeft gezegd

en om dat toe te passen.

Maak ons daarin sterk en dapper.

Dat bidden wij in Jezus’ naam. Amen.

zegen

Bij mijn intrede in mijn vorige gemeente legde een collega mij de handen op en sprak:

‘Alleen de zegen van de Heer maakt rijk; zwoegen voegt daar niets aan toe.’  (Spreuken 10:22)

Het was alsof hij mij bij voorbaat behoedde voor de valkuil waarin overigens niet alleen dominees stappen: de gedachte dat jij alles moet doen. Ik ben nogal eens geneigd om te denken dat ik het net zo goed zelf kan doen, om die ander tijd te besparen, of omdat ik het sneller kan, of beter. Voor je het weet zit je in je eigen onewomanshow, terwijl het een verrijking is om juist het kerkenwerk samen te kunnen doen. Het is niet de bedoeling om te verslijten aan je dienst aan God of om er wakker van te liggen. Heel bekend is het verhaal over de slapeloze nachten van paus Johannes XXIII. Hij legde zijn zorg neer in zijn avondgebed en zei: ‘Heer, het is uw kerk. Ik ga slapen.’

Ik dacht weer even terug aan de treffende zegen van mijn collega terwijl ik nadacht over de zomervakantie. Voor velen is het een welkome onderbreking van een druk bestaan in het teken van werk, gezin, oppassen, vrijwilligerswerk en/of zorg. Voortdurend staan we ‘aan’ en proberen te beantwoorden aan de boodschap dat we succesvol moeten zijn en dat dingen ons zullen lukken als we er maar voldoende energie in steken. Deze korte spreuk verlegt het accent van wat we zelf voor elkaar denken te kunnen krijgen naar onze overgave aan God. Het gaat niet om wat we allemaal hebben of kunnen. Dat zegt niet zoveel over ons als mens; maar dat we ontstaan zijn uit zijn goedheid en afhankelijk van zijn liefde, is veelzeggend.

De zomerperiode is voor velen de tijd om even op adem te komen van alle verantwoordelijkheden en stress. We kunnen ons concentreren op wat er echt toe doet: het samenzijn als gezin of met elkaar, onze gezondheid. We mogen genieten van kleine dingen in de achtertuin of de overweldigende schoonheid van de natuur ergens anders. We mogen ons rijk rekenen, zegeningen tellen die ons zomaar toe vallen.

Ik wens jullie allemaal een mooie zomerperiode.

God, zegen ons met ruimte in ons hoofd

en het vermogen om ons los te maken

van de dagelijkse dingen.

Zegen ons met een hart dat zich laat verrassen

door nieuwe morgens,

kleine wonderen en grootse vergezichten.

Zegen ons met rust in ons lijf,

met spelen en de tijd vergeten.

Doe ons genieten van wind en water, nieuwe wegen.

Zegen ons met ogen

die U zien in de mens die wij ontmoeten,

onderweg of thuis.

Zegen ons met de wil om te rusten

zoals U dat deed

toen U de aarde en de hemel maakte

en zag dat het goed was.   

Kerkmagazin zomer 2023

‘Waarom huil je?’

Maria uit Magdala is in alle vroegte – het is nog donker- bij het graf van Jezus gekomen.  Ze heeft gezien dat de steen van het graf is weggehaald. Het graf is leeg. Huilend buigt ze zich naar het graf en ziet binnen twee engelen zitten, aan hoofd- en voeteneinde van de plek waar Jezus heeft gelegen. Waarom huil je?

Waarom zou je huilen bij een graf? Dat kunnen die engelen toch zelf wel bedenken. Bij het nog verse graf moet soms het besef nog landen. Bij een volgende gang zijn we ons des te pijnlijker bewust van al die gelegenheden die voorbij gegaan zijn zonder die ene. En ook als er jaren voorbij zijn gegaan dragen we het verdriet als een litteken mee. Natuurlijk huilt Maria.

‘Ze hebben mijn Heer weggehaald en ik weet niet waar ze hem naar toe gebracht hebben.’ Het is al erg genoeg dat Hij is gedood maar zelfs zijn lichaam en zijn grafrust zijn kennelijk niet heilig.

‘Waarom huil je?’ Opnieuw die vraag. Nu wordt hij gesteld door Jezus. Maria ziet hem voor de tuinman aan en geeft hetzelfde antwoord als zij de engelen gaf. Zij huilt om Jezus’ lichaam. Ze wil het meenemen, verzorgen, koesteren. Velen die het lichaam van een geliefde voor de laatste keer hebben verzorgd, aangekleed, zullen dat verlangen begrijpen. In het lichaam en het lichamelijke van het wassen en verzorgen kun je iemand nog even vasthouden. We weten vervolgens ook dat we dat niet kunnen. Wij laten onze geliefde doden los en God houdt ze vast.

Ik denk dat Maria dat door haar verdriet niet kon zien. Ze was zo verblind door haar tranen dat ze Jezus niet herkende; zo overmand dat ze het perspectief dat Hij had geopend uit het oog verloren was. Ik ga naar de Vader, had Hij toch gezegd? En Hij had hun voorspeld dat de wereld blij zou zijn om zijn dood terwijl zij zouden huilen. Maar ook dat hun verdriet zou veranderen in vreugde omdat ze zouden begrijpen. Met Pasen vieren we dat begrijpen, dat niet in woorden uit te drukken weten van leven door de dood heen.

‘Houd me niet vast’ zegt Jezus als Maria begrijpt met wie ze praat. Zijn lichaam kan ze niet meer vasthouden. Waar zij hem zoekt, daar is Hij niet meer. Hij is de Opgestane Heer. Voortaan zal Hij op een andere manier deel uitmaken van haar leven. Jezus laat zich maar op één manier vasthouden, en dat is door de liefde. Precies zoals wij onze geliefden vasthouden door liefdevol over hen te blijven spreken, door te gaan in hun voetstappen en te handelen in hun geest.

Vlak voor zijn dood drukt Jezus zijn leerlingen op het hart om elkaar lief te hebben, elkaar te dienen. Zij mogen handelen in zijn geest, en met zijn Geest.

‘Waarom huil je?’ We zullen altijd huilen om onze geliefden, maar niet zó dat wij uit het oog verliezen dat we door Jezus’ dood en opstanding eens zullen opstaan in het huis van de Vader met die vele kamers.

Pasen 2023

‘Zo vriendelijk en veilig als het licht,

zo als een mantel om mij heen geslagen,

zo is mijn God…..’

10 november is het de Dag van de Mantelzorg. Overal in het land vind je onzichtbare helden, jong en oud, van het kleinste dorp tot de grootste stad, er zijn er bijna 5 miljoen. Wat zij doen is voor hen misschien wel vanzelfsprekend maar het verdient erkenning en waardering. Wat zij zo bescheiden in het verborgene oppakken verdient erkenning en waardering. Vandaar die speciale dag.

Ergens in de jaren ’70 werd de term ‘mantelzorg’ bedacht door hoogleraar ziekenhuiswetenschappen Hattinga Verschure. Hij verdiepte zich in de vraag wat zorg in essentie is en kwam tot de conclusie dat dat altijd de zorg van de ene voor de andere mens is. Dat gebeurt op professioneel vlak maar ook onderling. Hij noemde dat mantelzorg: zorg die mensen verwarmt, omdat ze elkaar er als een mantel mee omgeven.

Hij verbond dat begrip mantelzorg aan de legende van Sint Maarten. Maarten is officier in het leger. Op een koude avond ziet hij een bedelaar die geen warme draad aan zijn lijf heeft. Maarten haalt met een zwaai van zijn zwaard zijn officiersmantel door midden en geeft de helft weg. ’s Nachts ziet hij in een droom zijn halve mantel terug, om de schouders van Jezus. Diep onder de indruk laat Maarten zich dopen om een leven te leiden van goedheid, liefde en zelfopoffering. Niet voor niets is de jaarlijkse Dag van de Mantelzorg op de vooravond van deze heilige.

Wat het verhaal van Maarten aan mantelzorgers kan meegeven is: een halve mantel is ook een mantel. Waak ervoor dat je jezelf helemaal verliest in de zorg voor de ander. Er is niemand mee gediend als we onszelf of elkaar zo uitputten dat er niets overblijft. Laten we daarom ook attent zijn naar mantelzorgers. Vragen hoe het met hén gaat; wat we kunnen doen om hén overeind te houden. Misschien kunt u kerstengel zijn voor een van hen. Zie daarvoor verderop in dit Kerkmagazin.

De mantel is ook een prachtig beeld voor de liefde van God. De regel boven dit stukje is van Huub Oosterhuis, uit lied 221. Het zingt als een vertrouwensvol gebed, tot een God die over ons waakt en ons behoedt en ons op handen draagt. Als een ware Mantelzorger. Laten we elkaar in ons gebed aan deze God opdragen.

november 2022

Er is een land van louter licht

waar heiligen heerser zijn

nooit gaat de gouden dag daar dicht

in duisternis of pijn.

There is a land of pure delight,

where saints immortal reign;

infinite day excludes the night,

and pleasures banish pain.

Mijn moeder leerde mij dit lied. Na het Bijbellezen aan tafel, of bij de afwas, zong zij haar lievelingsliederen en wij zongen ze haar na. Ik hoor soms nog haar stem; een lyrische sopraan, daar was ze trots op. Het was niet meer dan logisch dat we dit lied zongen toen we afscheid van haar namen. Zo zal iedereen wel een lied of een tekst hebben die onmiddellijk de herinnering oproept aan een geliefde. Zondag 30 oktober noemen we de namen van gemeenteleden die het afgelopen zijn gestorven, maar anderen zijn nooit ver weg. We dragen ze mee in ons hart en af en toe komen ze even langs ‘in bloemengeuren of een lied, dat opklinkt uit verdriet.’ Op die zondag vertrouwen we ons toe aan liederen die stem geven aan wat we zo graag willen geloven maar niet altijd kunnen geloven; dat onze doden bij God zijn, in louter licht geborgen. ‘Pure delight’ zegt het Engelse origineel. Pure vreugde. Laat dat tot troost mogen zijn!

Mijn liefde voor dit lied raakt ook aan mijn liefde voor Mozes en het verhaal van de uittocht. Mozes ging Gods volk voor naar beloofd land. Hij zou er nooit binnentrekken maar mocht het wel zien. Vanaf de berg Nebo liet God hem het uitzicht zien. Zijn leven lang was hij er naar op weg geweest. De droom had hem in leven gehouden en met die droom voor ogen is hij gestorven. Zijn reis door de woestijn, de reis van zijn leven, is nooit zonder perspectief geweest.

Wat wacht ons na dit leven? Wat weten we ervan. Misschien is de droom van de overkant vooral bedoeld om het tijdens dit leven uit te houden. En geeft de belofte van louter licht ons leven de lichtheid die we nodig hebben. In alle kwetsbaarheid en sterfelijkheid leven we altijd vanuit de hoop.

Het verhaal gaat dat de dichter Isaac Watts (1674-1748) aan de kust van Southampton stond en aan de overkant de contouren zag van het eiland Wight. Misschien heeft hij wel gedacht: zo moet Israël gestaan hebben bij de Jordaan met aan de overkant het beloofde land. En zullen we niet ooit allemaal eens zo staan, slechts door de doodsrivier gescheiden van dat zalig land. We hoeven daar niet aan te twijfelen. Dát is de uiteindelijke boodschap van dit lied. De mist en het wolkendek zo zwart, die Watts het uitzicht benamen op de overkant, hoeven niet ons vertrouwen niet te verdonkeren. We hoeven niet bang te zijn voor de dood.

O could we make our doubts remove,

those gloomy doubts that rise,

and see the Canaan that we love

with unbeclouded eyes;

Hing niet het wolkendek zo zwart

van twijfel om ons heen,

wij zouden ’t land zien van ons hart,

dat ’t hemels licht bescheen.

Kerkmagazin november 2022

Als je er op gaat letten zijn er zoveel geluiden om ons heen. Lawaai ook, en onrust. Je beseft soms pas hoeveel, als het ophoudt of als je na een drukke dag gaat zitten en tot rust komt. Ik kan naar stilte verlangen. Niet alleen om mij heen, maar ook in mij, in mijn hart en ziel. In het consistoriegebed klinkt soms dat gebed om stilte door: ‘Breng alle andere stemmen in ons tot zwijgen’. Eigenlijk maken we ruimte voor God door zelf minder ruimte in te nemen met ons gepraat en minder ruimte te geven aan de voortdurende informatiestromen. En wanneer alles in ons tot bedaren komt, hopen we God te kunnen vinden. Jezus gaat er bewust naar op zoek om te kunnen bidden en dicht bij God te zijn. Want in de stilte is ontmoeting maar ook opademen, heelworden, vrede. Die stilte wens ik je toe.

‘Vandaag wil ik de stilte om me heen. Vandaag hoef ik niet verder, even niet meer opgejaagd. Geen geren en geen gehaast. Ik loop mezelf te vaak voorbij. Vandaag ben ik van mij. En als je me niet bereiken kunt: maak je maar geen zorgen. En als je me niet vinden kunt: ik houd me niet verborgen voor degene die mij ziet zoals ik ben en die elke vezel kent. Vandaag ben ik thuis  bij Ik Ben.’ (naar Psalm 11, in Psalmen Anders)

25 juni 2023

Een ballon, een vlieger, bellenblaas

een kleurrijk molentje in de tuin

een windgong die vrolijk klingelt

een fluit, de pijpen van het orgel

een flapperend zeil op het water

een zomerjurk die opwaait

een petje dat wegwaait

en een schaterlach ontlokt

Zou het Gods Geest

om iets anders begonnen zijn

dan kleur en beweging

geluid en gelach

spel en dans

van grote en kleine mensen?

Wat heb je een mooie stola maar waarom draag je die eigenlijk? Een vraag aan de koffietafel over de stola in regenboogkleuren die ik afgelopen zondag droeg. De uitleg is tweeledig, zowel inhoudelijk als praktisch. Het is deze maand ‘pride maand’, een themamaand waarin aandacht wordt gevraagd voor de positie, emancipatie en acceptatie van homo’s, lesbiennes, biseksuelen, transgenders en andere mensen van de LHBTI+ gemeenschap en de diversiteit wordt gevierd. Wij zijn een inclusieve gemeente, wat betekent dat we ruimte maken voor iedereen. Met de stola druk ik dat uit. De andere reden is de lichte stof. Dat draagt lekker op een warme zondag en past bij onze zomerse stemming.

Martinus Nijhoff maakte een prachtig gedicht over de kleuren van het licht.

“Het licht, Gods witte licht, breekt zich in kleuren:

Kleuren zijn daden van het licht dat breekt.

Het leven breekt zich in het bont gebeuren,

En mijn ziel breekt zich als ze woorden spreekt.”

Als wij ons laten raken door Gods licht en de daad bij zijn Woord voegen, als wij mens en medemens worden in een bont gebeuren, worden we als vanzelf allemaal lid van Zijn regenbooggemeenschap.

‘Waar mensen waardig leven mogen en elk zijn naam in vrede draagt.’ Wat mij betreft is dat een van de mooiste zinnen die Huub Oosterhuis ooit heeft gedicht.

De bijdrage van Huub Oosterhuis aan de liturgie en de liedcultuur van de protestantse kerk is enorm. We leerden als gemeente om zingend deel te hebben aan de liturgie door gezongen gebeden en tafelgebeden zoals ‘Groter dan ons hart’ en ‘Die naar menselijke gewoonte’.

Op de lagere school leerde ik geen psalmversjes maar liederen uit het toen nieuwe liedboek Liedboek voor de Kerken (1973). ‘Zolang er mensen zijn’, een van de eerste verzen van Huub Oosterhuis, was ook mijn eerste. Deze en andere liederen geven taal aan wat eigenlijk niet in woorden gevat kan worden, ons geloof in de Ene God.

Vandaag zingen we alleen maar liederen van de hand van Oosterhuis. Daarmee overtreden we de regel die een voorganger ooit stelde: maak van uw gebedshuis geen Oosterhuis. Je kunt tenslotte teveel van het goede krijgen, maar vandaag niet. Vandaag eren we een mens die ervoor leefde om te vertellen van een bevrijdende God.

bij het overlijden van Huub Oosterhuis

16 april 2023

Emmaus

Daar lopen ze

teleurgesteld en somber

keren ze hun droom de rug toe

en raken steeds verwijderd van

Jeruzalem.

Een mens luistert

hun verdriet tevoorschijn

vertaalt hun verhaal

met woorden uit de Schrift.

Reisgenoot wordt tafelgenoot

gastheer zelfs

en in het breken en denken

wordt de herinnering wakker

‘doe dit om Mij te gedenken.

Je ziet het pas

als je het doorhebt.*

Een paasgroet voor u allen, ds. Lyonne Verschoor

(*met dank aan Johan Cruijff)