overweging op zondag 1 januari 2023      PG De Open Hof ~ Oud-Beijerland

uit de Bijbel: Numeri 6: 22-27 en Lucas 2: 21

anno Domini

Anno Domini. In het jaar van de Heer, gevolgd door een jaartal. Je ziet het wel eens op een gebouw staan. In een geschiedenisboek, of op een fles wijn. Anno Domini vertelt  dat de jaartelling ooit begonnen is bij de geboorte van Jezus. Het is een min of meer historisch gegeven, waar men overigens niet altijd meer gelukkig mee is. Het christelijk geloof is allang niet meer maatgevend. Maar vandaag wil ik deze woorden van harte gebruiken: Het jaar van de Heer 2023. En daartoe geven de Bijbellezingen direct aanleiding. Deze lezingen staan volgens de traditie van de kerk op het leesrooster als nieuwjaarsdag op een zondag valt. En ze gaan allebei over de naam. We beginnen dit nieuwe jaar onder het beslag van de naam van het kind. Jezus. God redt.

Volgens de Tora krijgt hij die naam op de achtste dag, als hij wordt besneden. Door de besnijdenis wordt hij opgenomen in het verbond tussen God en mensen. En in die naam komt zijn roeping mee; zijn bestemming klinkt er in door. Hij zal de mens zijn in wie de bevrijding van God zichtbaar wordt. Wáár wordt. Waarom op de achtste dag? Omdat dat altijd weer de eerste dag is, maar dan vernieuwd, op verhoogde toon. Zoals de achtste toon van de toonladder altijd weer de eerste is. God is begonnen met zijn schepping en die wordt in elk mens voortgezet. In elk kind. Dat is wat we vierden met kerst; dat God in kind opnieuw begint. ‘Zolang God kinderen in ons midden zendt,

heeft hij zich nog niet van ons afgewend.’*

Vandaag, op de eerste dag van het nieuwe jaar, op de achtste dag na de geboorte van Jezus, vertelt zijn naam van een goed begin, van een altijd durend nieuw begin, dat ook nog eens ergens toe leidt. Zijn naam verbindt ons met God en met Gods bedoeling met deze wereld. Zijn naam onthult het wezen van God, Die van zichzelf heeft gezegd: ‘Ik ben die er zijn zal. Ik zal er zijn.’ (Ex 3:14) Alleen al daarop te vertrouwen maakt dat dit een jaar van de Heer zal zijn. Hij zal erbij zijn. Ons leven zal in zijn hand zijn. Dat is wat we meekrijgen in de zegen, elke zondag weer. Gods naam wordt over ons uitgesproken; zijn nabijheid en betrokkenheid wordt ons toegezegd.

‘Moge de Heer u zegenen en beschermen’

In de Bijbel heeft zegen altijd een concrete betekenis. ** Het heeft te maken met je vrouw en je kinderen, met een gezegende leeftijd mogen bereiken, met de hoeveelheid schapen, goud en zilver. Zo was Abraham was een rijk gezegend mens. Het is die zegen waar God volk naar uitziet als ze ronddwalen door de woestijn.

Zegen is aards. Want God heeft de aarde aan de mens gegeven, de mensen aan elkaar gegeven. Van al die goede gaven mogen we genieten. Het is een zegen dat we gezond zijn. Het is een zegen dat we een goed inkomen hebben, dat we de rekeningen kunnen betalen. We mogen God daarvoor danken omdat niets daarvan vanzelfsprekend is.

Aan dat laatste wil het nog wel eens ontbreken. In tijden van nood weten we God sneller te vinden dan wanneer het ons goed gaat. Sowieso leven we in een tijd waarin succes, welvaart, en zelfs gezond zijn, worden gezien als eigen verdienste, iets waar we hard voor werken. De valkuil is dat mensen dan vooral aan zichzelf  denken, vooral voor zichzelf zorgen. En daarbij de zorg voor de ander en de zorg voor de aarde verwaarlozen. Mozes waarschuwt zijn volk er al voor. Als jullie straks rijk gezegend zullen zijn, met een land dat overvloeit van melk en honing, een goed land met beken en waterstromen waar het aan niets zal ontbreken  vergeet dan God niet. Vergeet zijn geboden niet. Vergeet de zorg om elkaar niet. (Deut 8)

Dát komt in deze zegenbede mee. Wees gezegend met al het goede van de aarde en wees beschermd tegen de vloek die meekomt met welvaart. Gods neemt ons in bescherming tegen onszelf.

‘Moge de Heer het licht van zijn gelaat over u doen schijnen en u genadig zijn’

Het licht van Gods gelaat, wat zou dat zijn? Ik kwam uit bij Psalm 119. ‘Toon aan uw knecht uw lichtend aangezicht, wijs mij de weg van uw verordeningen.’ (vers 51) Gods gezicht licht op in de Tora, in de tien geboden. Gods gezicht is te zien in hoe mensen met elkaar omgaan. In hun trouw aan elkaar, en in hun betrouwbaarheid. In hoe zij omgaan met hun ouders, met de ouderen. In hoe zij omgaan met hun kinderen. Daar waar zijn geboden handen en voeten krijgen, krijgen zij ook een gezicht. Zijn gezicht.

Moge dat licht in ons schijnen, door ons heen schijnen. Laat het zo zijn dat mensen aan ons aflezen hoe God is. Hij licht niet op in veroordeling of afkeuring, Hij verbergt zich niet in eigenbelang, maar is in barmhartigheid, in zachtmoedigheid. Wie zó in het leven staat, liefdevol en trouw, zal genade vinden in de ogen van God en mensen. (Spr 3:3-4)

Dat in onze goede daden het woord van zijn genade mag opgaan. **

‘Moge de Heer u zijn gelaat toewenden en u vrede geven’

De zegen die wij meekrijgen is vooral bedoeld om tot zegen te zijn. Mooi gezegd. Een goed voornemen zo aan het begin van een nieuw jaar. Maar het komt niet altijd uit de verf. We zijn niet altijd genadig naar elkaar. We komen er niet genadig van af. Niet in onze eigen ogen. Hoe zal God dan naar ons kijken? Wie zal Hij zien?

Anders dan tussen mensen is Gods liefde voor ons onvoorwaardelijk. Hij ziet  voorbij aan de schone schijn die we ophouden; wat we hebben of hebben bereikt interesseert hem niet. Waar we in elkaars ogen zoeken naar respect, waardering, erkenning, hoeft dat bij God allemaal niet. We hoeven ons niet anders voor te doen. Hij negeert het beeld dat we van onszelf neerzetten en peilt ons hart en onze gedachten. Hij houdt van ons zoals we zijn, ook als we niet van onszelf kunnen houden; ook als teleurstellen, falen. Hij zal ons zijn gelaat toewenden. Hij ziet ons staan en bevestigt ons: Ik heb jou gewild en geschapen. Vind vrede in jezelf en met jezelf want Ik heb vrede met jou. Ik heb jou nodig omdat de wereld jou nodig heeft. Er is een taak die alleen jij kunt doen. Wees sterk en doe het. Wees niet bang want Ik zal bij je zijn.

Moge de Heer u zijn gelaat toewenden is zoiets als de blik ontmoeten van je trotse ouders, is de knipoog van iemand die je kent, de veelzeggende glimlach van je geliefde. Je mag er zijn. Als God zijn geloof in ons te allen tijde bewaart, hoe zouden wij het dan ooit kunnen verliezen?

Anno Domini 2023

Het jaar van de Heer 2023 is vandaag begonnen. We zijn gezegend met zijn naam. En dat die naam geen holle belofte is lezen we af aan Jezus, God zal ons redden is zijn Naam. Iemand stuurde mij een nieuwjaarswens die gaat over de mens die Hij was, de mens die God ook in ons ziet.

Wat ik je wens

nu alles herbegint:

dat jij je weg weer vindt

in ’t labyrint der dagen.

Men zal je weer

met aandrang vragen

een luisterend goed mens te zijn,

die waakt en zorgt

en mensen heelt

van buiten en van binnen,

die diep verborgen pijnen deelt

en door belangeloos te beminnen

de aarde vriendelijk maakt.

Wat menselijk en heilig is

ligt rakelings bij elkander.

Blijf lief en heilig onderweg,

een toevlucht voor de ander. ***

* Het kind, Muus Jacobse, in: De doortocht. Gedichten. 1936

**God, die leven, Ad den Besten, in: NL 718:4

*** Nieuwjaarswens, Marcel Weemaes, CssR

Voor deze preek heb ik dankbaar gebruik gemaakt van het boek Numeri, boek van de woestijnjaren, Jonathan Sacks, Skandalon 2022