overweging op Kerstmorgen 2021             PG De Open Hof ~ Oud-Beijerland

 

uit de Bijbel: Johannes 1: 1-5 en 14-18

 

tekst: Vredevorst en zijn rijk

 

Hij is niet uit de lucht komen vallen

daar in Bethlehem

al klonk er de boodschap en het lied

van engelen

maar heeft moeten groeien

vanuit een vormeloos begin –

er was alleen maar een woord

dat mocht worden geloofd

en dat Zijn moeder ontvankelijk maakte

 

Ook de vrede

zal niet uit de lucht komen vallen

als een warm zacht kleed over ons heen

maar wil groeien

daar waar geen plaats is

vanuit een belofte

die mag worden geloofd

en die ontvankelijk maakt

tegen alle bedenkingen in –

wat je niet zien kunt

nog niet zien kunt

het rijk van vrede

het groeit al

het kiest mensen:

om gestalte te geven

handen en voeten

hier en nu

 

Inge Lievaart, in: Hoor hoe ongehoord


 

A Christmas Carol

Vorige week keken we naar A Christmas Carol. Een kerstvertelling van Charles Dickens over de verbitterde gierigaard Ebenezer Scrooge. Zijn hele leven heeft erom gedraaid om geld te verdienen; ook ten koste van mensen. Zijn werknemer Cratchit moet werken in een koud kantoor, omdat Scrooge te gierig is om te stoken. Hij krijgt alleen op éérste kerstdag om bij zijn vrouw en zieke zoon te zijn. De collectanten voor het armenhuis krijgen niets. Dan komen er in een droom die geesten voorbij: de geest van voorbije kerstmissen, de geest van kerstmis vandaag en de geest van kerstmis die nog komen moet.

 

de geest van voorbije kerstmissen

Toen ik een jaar of 10 was las ik voor het eerst het kerstevangelie voor in de kerk. Tijdens de kerstnachtdienst. Struikelend over die eerste lang zin in Lucas 2 ‘En het geschiedde in die dagen dat er een bevel uitging vanwege keizer Augustus…’

Mijn moeder zong in het koor. En nog hoor ik, als we Ere zij God zingen, hoe zij met de sopranen de bovenstem zong. Ik herinner mij de wandeling in het donker, de volle kerk, het kerstfeest van de zondagsschool op tweede kerstdag. Alle geschenkboekjes staan nog in de boekenkast. Wat hadden we de kinderen dit jaar ook zo’n ervaring en herinnering gegund. Maar het ging weer niet door.

Gisteravond was de kerk  leeg. Vandaag hadden we met veel meer willen zijn om uit volle borst de kerstliederen Top 10 te zingen: liederen die de weemoed naar kerstmissen uit het verleden oproepen. Oude liederen. Bekende woorden. Melodieën die ons iets doen. Iemand schreef: zonder Stille Nacht kan ik geen Kerst vieren. Voor een ander is dat Ere zij God. Allebei toch een beetje de Bohemian Rhapsody van Kerst, grapte een ander. 

De liederen van vandaag ademen de geest van voorbije kerstmissen. Ze roepen herinneringen op die ons blij maken. Beelden van geluk, van familie, saamhorigheid.

Diezelfde herinneringen kunnen ons ook verdrietig maken. Omdat kerst soms breuken en spanningen blootlegt. Omdat op die foto uit het verleden mensen staan die we nu missen. Een vader. Een moeder. Een lief mens die erbij hoort te zijn. En Kerst is dit jaar weer zo kaal door corona. Stilletjes. Er is zoveel onzeker en onduidelijk rond het virus. Hoe lang gaat het nog duren. Hoe zal Kerst volgend jaar eruit zien? Juist nu hebben we er behoefte aan getroost te worden met de geest van voorbije kerstmissen.

 Johannes grijpt voor het begin van zijn evangelie terug op het verleden. Zijn woorden dragen de echo in zich van Genesis 1: In het begin, toen de aarde doods en donker was… zweefde Gods Geest over het water. Het eerste woord kwam van God: Licht! En het was licht en het was goed. Zo begon het leven. En God was nooit ver van de mensen. Al wilden die nog wel eens van hem wegdwalen.

Luister, zegt Johannes, dat initiatief van God, dat eerste woord van licht en leven, dat gebeurt opnieuw. Het komt tot leven in een mens. Hij zal licht zijn in een donkere wereld. Troost in verdriet, vergeving in schuld en spijt. Dat woord, die mens, zal ons terugroepen naar God.

De schepping krijgt een booster omdat door dit licht een nieuwe glans over de dingen komt te liggen. Dat licht daagt uit om de dingen op een nieuwe, andere manier te bekijken. Het daagt uit om antwoord te geven op de vraag in hoeverre de schepping nog is zoals God die van den beginne heeft bedoeld en of wij daaraan een vernieuwende draai kunnen geven.

 

de geest van Kerst vandaag

De geest van Kerst vandaag bepaalt ons bij hoe de wereld waarin wij leven er uitziet. Wat zijn onze zorgen, over de klimaatveranderingen, over de toenemende verharding en polarisatie in onze samenleving. Hoe het eraan toegaat bij mensen om ons heen. Wat kan ik voor hen betekenen? Kerrst vandaag doet ons nadenken over wie we zelf zijn, en hoe we in het leven staan. Ben ik degene die ik wil en kan zijn? De beste versie van mijzelf? Of heb ik mij door het verleden laten vormen tot iemand die ik beter niet kan zijn? Zoals de bittere en gierige Scrooge.

 

Als er iets is dat Covid-19 heeft blootgelegd dat is dat wel hoe onze wereld wordt aangedreven door geld en macht; door hebben en willen hebben. We zijn daar met elkaar deel van geworden en het is niet eenvoudig om dat weer te ontvlechten. Het begint bij het onderkennen van onze bevoorrechte positie en met het zien wat een ander nodig heeft. Het begint met de erkenning dát een ander wat nodig heeft. Want aan ons gebrek aan kennis en onze onverschilligheid gaat de wereld ten onder. (Denk aan de kinderen Ignorance en Want in A Christmas Carol. Zij verbeelden de nood van mensen.)

 

Johannes vat de situatie van de wereld samen met het woord duisternis. In het donker wordt leven onmogelijk wordt gemaakt, daar wordt het goede verduisterd. Het gaat ten onder aan de laagheid van mensen, aan zelfgenoegzaamheid. Waar mensen zo hun eigen gang gaan en hun eigen vrijheid boven hun medemens zetten, wil men Gods licht niet begrijpen. Maar grijpen, het in hun macht krijgen, zullen ze het niet. 

 

In het begin was er duisternis. Maar ook Gods Geest. En het eerste Woord: Licht.

Voor Johannes is Jezus de mens die bezield is van Gods Geest. Licht uit Gods licht. Woord dat mag worden geloofd. (Inge Lievaart) Gods goedheid en waarachtigheid in levende lijve. Hij is een verlengstuk van de Schepper. Niet om iets nieuws neer te zetten maar om het oude te genezen, te helen, te corrigeren naar de oorspronkelijke bedoelingen. Hij herstelt de tekortkomingen en breuklijnen en zet mensen weer op hun benen zodat ze echt kunnen leven en het leven góed wordt.

 

De geest van Kerst vandaag is dat wij weer weten dat Jezus het licht voor de wereld is en dat wie hem volgt niet meer in de duisternis loopt maar licht heeft dat leven geeft. Het is een kans om om te keren, te bekeren. Zo vertelt Johannes het. En wie licht hééft, gééft licht. ‘Omzien naar elkaar’ is het motto van de nieuwe coalitie maar eigenlijk is het al zo oud als kerstmis.

 

de geest van Kerstmis die nog komen moet

De ‘Ghost of Christmas Yet to Come’ laat aan Scrooge zien wat hij nalaat op deze aarde. De mensen zullen zijn spullen verkopen en zonder liefde aan hem terugdenken. Zijn dood laat de mensen koud; zoals hun lot hém heeft koud gelaten.

Dát wil Scrooge niet laten gebeuren en als hij wakker wordt uit zijn droom betert hij zijn leven. Hij verhoogt het loon van zijn medewerker, doet een royale donatie aan de collecte voor het armenhuis en laat zich uitnodigen als gast aan het kerstdiner bij zijn familie.

 

Als wij kerst vieren en het evangelie van Jezus Christus lezen gaat dat nooit alleen over een gebeurtenis lang geleden. Het gaat niet over één kind lang geleden, maar over het lot van mensenkinderen van vandaag. Het gaat niet over licht dat eens ontstoken is. Maar over hoe dat licht wordt verspreid, mensen als een verbeterde versie van zichzelf doet stralen. Het gaat over een belofte die mag worden geloofd, tegen alle bedenkingen in en die mensen kiest om er gestalte aan te geven. Handen en voeten, hier en nu. (Inge Lievaart)

Wie mij volgt, heeft eeuwig leven, zegt Jezus. Daarbij mag je denken aan de verre toekomst, aan een leven dat eeuwig duurt. Maar voor Johannes heeft ‘eeuwig’ niet zozeer te maken met een tijdsaanduiding als wel met een kwaliteitskenmerk. Wie Jezus wil volgen brengt licht in het bestaan van een ander. Die geeft daarmee waarde aan het leven die blijvend is, eeuwig. Dat leven is er nu al en het heeft impact op de toekomst. Het werpt zijn licht vooruit.

This entry was posted in Preken