Vasten
Vasten is een trend.
Het past bij een tijd waarin de ene na de andere gezondheidshype opkomt. We eten geen vlees, of juist wel maar dan liever geen koolhydraten. We onthouden ons van suiker of van alcohol. Sommigen houden het zelfs langer vol dan alleen voor ‘dry january’. Veel mensen letten op wat ze (niet) eten vanwege hun gezondheid of hun slanke taille en hun uitstraling op Insta. We spreken zelfs van gezondheidsfreaks als we vinden dat mensen doorslaan.
Vasten in geloof heeft daarmee niet te maken. Je bent wél met jezelf bezig maar het is een vorm van bewustwording die goed is voor jouw als geheel: je lijf én je geest. Soms weet ons lijf beter dan ons hoofd wanneer het genoeg is geweest en wanneer het moment van onthouding gekomen is. Waarvan? Dat is voor iedereen anders.
Vasten gaat niet alleen jou aan maar ook anderen worden er beter van. Het is bezig zijn met een andere manier van consumeren die ten goede komt aan bijvoorbeeld het milieu, het dierenwelzijn. En als je je onthoudt van bijvoorbeeld vlees, alcohol of snoep of je besluit minder te douchen ben jij dan degene die profiteert van deze besparing of zijn dat anderen? Kerk in Actie nodigt uit om te vasten met de zogenaamde vastenkaart (zie: www.kerkinactie.nl) en koppelt daaraan een aantal projecten waaraan je het uitgespaarde geld kunt overmaken.
Vasten brengt je dichter bij elkaar, want ook anderen vasten in deze tijd. En het brengt je dichter bij God. Bidden op een volle maag maakt het lastiger om je aandacht erbij te houden en wie leeg is kan ook gevuld worden. Met inzicht, met liefde, met Gods nabijheid….. Logisch toch?
tips om te vasten
1. Nodig een paar vrienden uit voor een eenvoudige maaltijd en spreek met elkaar af waarin jij wilt minderen. Bijvoorbeeld met social media, met tv-kijken, met uitgaan. Kom elke week bij elkaar en bepreek je ervaringen.
2. Het komt er vaak niet van om in de Bijbel te lezen. Abonneer je op een app om elke dag in de Veertigdagentijd een tekst te lezen. Of lees het boek Exodus, dat heeft precies 40 hoofdstukken. (www.bijbelgenootschap.nl)
3. Door ons drukke leven lopen we soms aan mensen voorbij. Maak met jezelf een afspraak om in deze tijd extra aandacht te besteden aan iemand die dat nodig heeft: een zieke collega, een buurvrouw, een vriend(in) met een druk gezin….
4. Zoek een goed doel dat je wilt ondersteunen. Houd bijvoorbeeld bij hoeveel kilometer je aflegt in de auto en maak per kilometer een bedrag over. Eet eenvoudiger of zet voor elk paar schoenen in je kast een paar euro opzij.
5. Bezoek een viering om bewust contact te maken met woorden die van waarde kunnen zijn: de oecumenische vespers in de RK-kerk in Oud-Beijerland of de Choral Evensongs. (www.deopenhofoudbeijerland.nl)
Stom
Ik doe mee aan een schrijfopdracht. Schrijvend beleven, je eigen leven beschrijven…. een intuïtief proces. Bijna zoals ik gewend ben een tekst te lezen voor ik aan de preek kan beginnen maar dan veel dichterbij. Vandaag lees ik Lucas 1: 5-25, de engel vertelt Zacharias dat hij en Elisabet een kind zullen krijgen. Ja, ondanks dat ze al op leeftijd zijn. Zacharias is een voorganger, net als ik. Hij leeft vroom en gelovig; dat wil zeggen, hij houdt zich aan de geboden van de Heer, net als zijn vrouw. Toch kan hij het bericht van de engel niet geloven. Hij is letterlijk stomgeslagen. Een voorganger die geen woorden meer heeft…. dat lijkt me erg. Daar sta je dan, op de kansel met je mond vol tanden.
Nog erger lijkt het me dat je zelf geen vertrouwen hebt in de woorden die je verkondigt, op de beloften die je voorleest. Zacharias is een voorganger zonder hoop, zonder verwachting. Als ik dat niet meer zou hebben…. ben ik dan nog wel een goede voorganger? Of laat ik, net als in het verhaal van Zacharias, de gemeente buiten staan. Dat wil zeggen: in de kou. Ik vind het nogal een verantwoordelijkheid en tegelijkertijd besef ik dat dit mijn roeping is. Voorgangers zijn kwetsbaar. Ik ook.
Liever zou ik zijn als Elisabet. Ook van haar wordt gezegd dat ze zich strikt houdt aan de geboden van de Heer. Maar bij haar is het geen eenrichtingsverkeer. Zij verwacht ook iets terug. Elisabet kan haar zwangerschap niet anders zien dan als een geschenk van God. Hij heeft zich haar lot aangetrokken. Hij heeft dit voor haar gedaan.
Gelukkig is Zacharias getrouwd. De voorganger is niet alleen. Als de baby is geboren vindt hij eerst zijn geloof terug. Op een leitje schrijft hij: het kind moet Johannes heten. Dat betekent: God is genadig. Dat was Zacharias even kwijt maar nu weet hij het weer. Daarna komt zijn spraak terug en hij kan zijn mond niet meer houden.
afbeelding: Alexandre Ivanov
Twee dingen blijven me deze week bezighouden. Het eerste is een kort gesprek met iemand die nog vol zat van de preek van de gastdominee die in zijn kerk was geweest. Deze had gezegd: wij zijn allemaal nullen. En Jezus is een tien. Dat zat hem hoog. Het voelde als ‘zwaar, zeker nu er samen ook avondmaal gevierd zou worden. Een nul zijn… nooit goed genoeg. Je kunt het wel proberen maar je zult altijd tekort schieten. Mijn moeder zong het met een oud liedje mee: Als je voor een dubbeltje geboren bent, dan word je nooit een kwartje.
Het tweede is een leeravond rondom Henri Nouwen. We lazen met een groep enkele teksten uit: Een parel in Gods ogen. Het ging over de geliefde. ‘Jij bent mijn geliefde’ (Marcus 1:11) is voor ieder mens de diepste waarheid. Het is de basis waaruit je leven mag. God zegt: jij bent mijn geliefde. Jij bent een tien.
Het is makkelijker aan te nemen dat je niets bent, dan te leven vanuit de waarheid dat jij geliefd bent. Het hedendaagse leven komt luid op ons af en we worden onophoudelijk toegeroepen dat het sneller kan, beter moet. De gemiddelde mens moet aan zoveel eisen en verwachtingen voldoen dat de conclusie niet anders kan zijn dan: ik ben lelijk, ik stel niets voor, ik kan er net zo goed niet zijn.
We doen ons uiterste best om ons op social media van onze beste kant te laten zien en etaleren ons succes, ons plezier. Wie kent ons nog echt? Wie heeft weet van onze kleinheid? Het grootste gevaar voor ons ons leven, zegt Nouwen, is gelegen in het afwijzen van onszelf.
Ben ik een nul? Als je me afrekent op mijn succes, populariteit, menslievendheid of weet ik niet wat, misschien wel. Er zijn er zeker die hoger zullen scoren dan ik. Ben ik een nul? Zeker weten van niet! Want ik ben gekend én geliefd door God. Ik probeer weg te blijven bij stemmen die roepen dat ik niet goed genoeg ben. Blader ik door de Bijbel dan kom ik alleen maar nullen tegen. De jongste, de minst vanzelfsprekende, de mens met lek en gebrek, wordt door God geroepen om het voortouw nemen en anderen voor te gaan in (zelf)vertrouwen. Ik denk aan Jacob, aan Mozes die zo tegensputterde toen God hem riep, aan David… de rest vind je zelf wel.
Was Jezus dan wel een tien? Voor mij niet. En dat hoeft hij ook niet te zijn. Hij was degene die zich omringde met de losers en daardoor zelf ook een loser werd. Hij knielde neer om als een dienaar zijn leerlingen de voeten te wassen. Hij koos de weg van de liefde en liep er in dood. Sinds hij die weg is gegaan hoeft niemand zich meer een nul te voelen. Want dat doodgelopen leven, dat je mislukt zou kunnen noemen, was in alle opzichten gelukt. God bevestigde het met leven in eeuwigheid.
Al krimpen mijn gedachten
en raak ik woorden kwijt,
verlies ik taal en tijd,
uw woord is levenskrachtig.
Er zijn herinneringen,
uw hartslag in mijn oor,
als ik uw klanken hoor
en psalmen mee kan zingen.
Bovenstaande tekst staat in het Nieuwe Liedboek in de rubriek ‘levenstijd’ (NL 786). Wie lijdt aan dementie merkt dat gedachten krimpen. Het lukt niet altijd meer om helder te denken. Dingen verliezen hun logisch verband. Met het krimpen van de gedachten wordt ook de deelname aan het sociale verkeer minder. De tijd waarin we leven is gehaast en mensen stellen hoge eisen aan elkaar. Wie niet meer aan kan haken, haakt al snel af. Zeker als ook woorden kwijtraken en deelnemen aan een gesprek moeilijker wordt. Tot taal en tijd helemaal hun betekenis verliezen. Wat is tenslotte tijd als je leeft in het moment en het daarna weer bent vergeten.
Dementie heeft veel met ‘niet’ en ‘niet meer’ te maken. Iemand die lijdt aan dementie kan niet meer autorijden; niet meer de krant lezen of meepraten op een verjaardag; kan uiteindelijk niet meer zelfstandig wonen. Je verdwijnt naar de marge. Soms verdwijn je zelfs helemaal, als mensen zeggen: ‘het is mijn vader niet meer’ of ‘we zijn haar al kwijt voor het einde komt’. Alsof het woorden, taal en tijd zijn die ons kenmerken als mens.
Dementie neemt een mens alles af wat het leven waardevol maakt. En niet alleen degene die eraan lijdt, ook de omgeving. Relaties veranderen. Rollen worden omgedraaid. We verliezen datgene wat we het meest vrezen: onze menselijke waardigheid. ‘Zo wil ik niet leven’ zeggen sommigen. ‘Dat is onmenselijk.’ We doen alsof we pas mens zijn als we iets presteren, als we kunnen denken en praten, maar uiteindelijk is dat niet zo. Wat ons mens maakt is dat wij door God gewild en geschapen zijn. Hij heeft ons zijn adem ingeblazen. Zijn Geest woont in ons. Ook als onze geest aftakelt. Want dat betekent de-mentie. Maar zijn Geest blijft en stroomt door ons bloed. We horen zijn hartslag in ons oor. Gods woord is levenskrachtig. Dat is wat ons leven geeft; dat is wat ons mens maakt.
Er zijn herinneringen…. Alsof je de boekenkast opruimt en alle nieuwe boeken het eerst opruimt. De oude boeken blijven staan. Het boek over de jeugd, het boek met emoties, het boek met vertrouwde gezichten, het boek van de Psalmen. Geert Boogaard dicht:
“Toen wij dachten dat zij niets meer wist,
wilde ik nog iets proberen met een heel oud lied,
niet omdat we verlangden naar een laatste woord,
maar om met haar te schuilen in een psalm.
Ik zei: Ook al ga ik door een dal van de schaduwen des doods …
En zij: Ik vrees geen kwaad.
En ik: want Gij …
En zij: zijt bij mij.”
Lang blijven vertrouwde woorden hangen en zij troosten. En als zelfs die vergeten zijn mogen we erop vertrouwen dat God ons zal onthouden. Hij zal ons niet vergeten. Wij staan in zijn handpalm gegrift. Ook -juist- als wij het niet meer weten, geldt dat Hij bij ons is. ‘Ik ben er’ is zijn Naam. Dat betekent dat hij elk moment is; Hij is in het nu. In het verdriet van het moment, of in het plezier. Precies daar waar de mens, of hij nu lijdt aan dementie of niet, ook is. Altijd in het nu.
Deze tekst is gepubliceerd in het Kerkblad voor de Hoeksche Waard.
De aanleiding om hierover te schrijven ligt in het initiatief om de Hoeksche Waard een dementievriendelijke samenleving te laten zijn. Dat is noodzakelijk. In Nederland heeft 1 op de 5 mensen te maken met dementie. Omdat in de Hoeksche Waard de gemiddelde leeftijd hoger ligt, zal dat hier uit gaan komen op 1 op de 4 mensen.
