‘Waar mensen waardig leven mogen en elk zijn naam in vrede draagt.’ Wat mij betreft is dat een van de mooiste zinnen die Huub Oosterhuis ooit heeft gedicht.

De bijdrage van Huub Oosterhuis aan de liturgie en de liedcultuur van de protestantse kerk is enorm. We leerden als gemeente om zingend deel te hebben aan de liturgie door gezongen gebeden en tafelgebeden zoals ‘Groter dan ons hart’ en ‘Die naar menselijke gewoonte’.

Op de lagere school leerde ik geen psalmversjes maar liederen uit het toen nieuwe liedboek Liedboek voor de Kerken (1973). ‘Zolang er mensen zijn’, een van de eerste verzen van Huub Oosterhuis, was ook mijn eerste. Deze en andere liederen geven taal aan wat eigenlijk niet in woorden gevat kan worden, ons geloof in de Ene God.

Vandaag zingen we alleen maar liederen van de hand van Oosterhuis. Daarmee overtreden we de regel die een voorganger ooit stelde: maak van uw gebedshuis geen Oosterhuis. Je kunt tenslotte teveel van het goede krijgen, maar vandaag niet. Vandaag eren we een mens die ervoor leefde om te vertellen van een bevrijdende God.

bij het overlijden van Huub Oosterhuis

16 april 2023

Emmaus

Daar lopen ze

teleurgesteld en somber

keren ze hun droom de rug toe

en raken steeds verwijderd van

Jeruzalem.

Een mens luistert

hun verdriet tevoorschijn

vertaalt hun verhaal

met woorden uit de Schrift.

Reisgenoot wordt tafelgenoot

gastheer zelfs

en in het breken en denken

wordt de herinnering wakker

‘doe dit om Mij te gedenken.

Je ziet het pas

als je het doorhebt.*

Een paasgroet voor u allen, ds. Lyonne Verschoor

(*met dank aan Johan Cruijff)

Mijn eerste gemeente had een ‘echte’ kerk, met een toren en een klok, met banken en een houten broek als kansel. Mijn dochters vonden de enorme sleutel het mooist: ‘mama was de baas van de kerk’. Groot was hun teleurstelling toen we verhuisden naar onze tweede woonplaats, waar we kerkten in een modern gebouw, zonder toren en zonder indrukwekkende sleutel. Op onze derde plek begonnen we in de grote hal van een basisschool waar ik af en toe de doos met gevonden voorwerpen uit het zicht moest duwen.

En toch waren al deze vierplaatsen heilige plaatsen. Niet vanwege de architectuur of ambiance maar omdat er mensen waren die de Bijbel openlegden, die met elkaar baden en zongen. Ook in de hal van een basisschool kun je kinderen dopen. Als de gemeente er maar is om het kind te ontvangen.

Het gebouw kan helpen. Sommige kerken waar je binnenloopt dwingen je tot kalmte, rustig lopen en op gedempte toon praten. Of liever nog, stil zijn. Zo’n kerk hebben wij niet. Misschien zijn wij ook zo’n gemeente niet. Stilte is een schaars goed in De Open Hof. Het is eerder de reuring die ons kenmerkt, heilige chaos waar kopjes rinkelen, alle ruimtes bezet worden door verschillende leeftijdsgroepen, de vaatwasser overuren maakt en een musical wordt gerepeteerd. Maar wel ‘heilig’ en dat betekent: bestemd voor God.

26 maart 2023

Donderdag begint de week van de poëzie. Ik houd ervan hoe dichters met een enkel woord of een mooie zin iets kunnen samenvatten waar ik een halve bladzijde voor nodig zou hebben. Ik houd ervan hoe zij in staat lijken te zijn in woorden te vatten wat ik niet zeggen of uitleggen kan. Dichters brengen ons zo in allerlei opzichten dichter bij wat we voelen of geloven. Niet voor niets vallen we vooral in verdrietige momenten terug op een gedicht of een lied. Het is draagbare troost, als het uit ons hoofd kennen.

Een prachtig gedicht is als lied opgenomen in het Nieuwe Liedboek. Het is Klein Danklied van Ad den Besten, lied 920. Ik lees het regelmatig voor als we iemand wegbrengen naar het graf. Het gaat over de kwetsbaarheid van een mensenleven. Den Besten, dichter van vele liedboekliederen en de berijmde psalmen, schreef dit gedicht in 1973. Het was feest, omdat het -voor toen- nieuwe liedboek net in gebruik was genomen. Er was verdriet, omdat een van de dichters met wie hij nauw had samengewerkt plotseling was overleden. En zelf stond hij voor een operatie waardoor hij zijn eigen kwetsbaarheid inzag. Vanuit die mengeling van emoties schreef hij over ‘bevende zekerheid’ en het ‘smal en onvast bestand’ van het bestaan maar niettemin over vertrouwen op God. In zijn eigen toelichting op dit lied schreef hij: “Kortom, ik kon mij niet onttrekken aan sombere voorgevoelens. Toch ontbrak het me niet aan momenten van 'elevatie' (= opgetild worden), getuige dit lied.”

In het Nieuwe Liedboek staan naast liederen ook gedichten, om bijvoorbeeld voor te lezen aan tafel, bij een ziekbed. Dat is winst. Een overzicht van alle gedichten in het Nieuwe Liedboek vindt u op:  https://www.liedboekcompendium.nl/

22 januari 2023